Tema 7 - Pse nuk mbarojne kurre qente e rruges?

Kushdo qe ka qene ne Elbasan mund te kete pare qente e rruges, te cilet shpesh formojne kope duke u bere kercenim per qytetin. Nuk jane te pakta rastet e banoreve te kafshuar nga qente e rruges, te cilet, nder te tjera, jane edhe mbartes te semundjeve vdekjeprurese. Ata gjithashtu, perbejne rrezik per kafshet shtepiake dhe per faunen, e cila prej vitesh eshte ne zhdukje. Pervec ketyre, qente e rruges jane shqetesim per banoret, sepse ndosin qytetin, perhapin plehrat dhe lehin gjate nates.

Eshte shqetesuese qe pikerisht qytetaret me te varfer jane me te rrezikuar nga qente e rruges, edhe per faktin se ata jane me te ekspozuar, pasi ndryshe nga politikanet, nuk levizin me fuoristrada.

Megjithate, duhet thene se ceshtja e qenve te rruges nuk eshte nje problem vetem per Elbasanin, madje as vetem per Shqiperine. Ka rreth 700 milion qen rruge sot ne Bote, dhe cdo vit vdesin 55 mije njerez prej semundjeve qe ata perhapin. Sipas OBSH, 30 persona kafshohen cdo minute, dhe dy njerez vdesin cdo ore ne Azi prej semundjeve te tyre.

Po nga  vijne keta qen?

Qente kane bashkejetuar prej 14 mije vjetesh me njeriun dhe ne nje ekonomi agrare ato kane luajtur nje rol te rendesishem. Ne Shqiperi qente perdoreshin kryesisht per ruajtjen e banesave dhe bagetive. Por gjate diktatures moniste, ku prona private nuk ekzistonte, dhe bagetite u kolektivizuan, shteti i ekzekutoi qente dhe ndaloi mbajtjen e tyre ne banesa.

Me permbysjen e regjimit, dhe ndryshimeve ekonomike dhe sociale qe pasuan, njerezit filluan serish te mbanin qen prane tyre. Tashme jo vetem per mbrojtje, por edhe arsye sociale dhe psikologjike, si perbalimi i vetmise apo stresit te jetes.

Mirepo nder keta kafshedashes pati shume qe filluan te braktisnin ne rruge qente e padeshiruar, te cilet riprodhohen ne ritme shume te shpejta. Perllogaritet se ne harkun kohor te tri viteve nje cift qensh shumohet deri ne 300 te tjere. Gjithashtu, pirgjet e plehrave e perhapura kudo neper qytet filluan te terheqin gjithmone e me shume qen prane zonave te banuara

Nderkohe, pervec braktisjes se qenve dhe shumimit te tyre me njeri tjetrin, aludohet shpesh se ne Elbasan sillen edhe qente e bashkive te tjera, te cilat ne vend qe ta zgjidhin problemin, e delegojne ate.

Po pse nuk I eshte gjetur nje zgjidhje kesaj pune?

Per disa arsye: E para eshte vizioni i gabuar nga ana e bashkise

Megjithese problemi eshte i pranishem edhe ne vendet e zhvilluara, strategjite e perdorura prej tyre jane kryesisht per zgjidhjen afatgjate te ketij problemi.

Nderkohe ne Elbasan, ashtu si dhe ne pjesen me te madhe e bashkive ne Shqiperi, strategjia kryesore eshte vrasja e qenve te rruges. E bere kjo ne nje menyre qe bie ne kundershtim edhe me legjislacinin vendas per sherbimin veterinar.

Kjo zgjidhje pervecse mizore dhe e kunderligjshme nuk e zgjidh problemin. Studimet e OBSH-se kane treguar se vrasja e qenve, nuk ka cuar ne uljen e numrit te tyre, pasi qente jane kafshe territoriale.

Qe do te thote se numri I tyre ne nje zone te caktuar mbetet konstant ne baze te kushteve baze per mbijetese. Keshtuqe vrasja e disa qenve do te thote qe do kete me shume burime per ata qe mbeten, duke sjelle ose migrim te qenve nga nje zone tjeter, ose riprodhimin me te shpejte te tyre.

Mjafton te shohesh qe megjithese prej tre dekadash bashkia shpenzon para per vrasjen e qenve, numri i tyre vetem rritet. Nderkohe, vrasja e qenve dhe depozitimi i tyre ne vendgrumbullime plehrash, ka rritur mundesine e perhapjes se semundjeve, duke e renduar me tej problemin.

E  dyta, eshte mungesa e fondeve

Nderkohe qe parate e shpenzuara per vrasjen e qenve jane thjesht para te cuara dem, programet e tjera per vaksinimin, sterilizimin dhe strehimin e tyre kushtojne. Sistemimi i nje qeni ne nje streh kafshesh mund te kushtoje deri ne 300$ ne muaj. Para keto qe mund te shpenzohen per programet e strehimit te njerezve, duke ditur se Elbasani ka mijera te pastrehe.

Mirepo, nderkohe qe qente nuk mund te strehohen, ata mund te vaksinohen dhe sterilizohen, duke ulur keshtu jo vetem rrezikun qe vjen nga ta, por edhe numrin e tyre te pergjithshem. Per kete qellim vitin e fundit ne Elbasan eshte ngritur nje qender veterinare, e cila synon te trajtoje qente e rruges. Por kjo qender ka fonde minimale, qe nuk mjaftojne per zgjidhjen e problemit.  

Ne vitin 2017 Bashkia shpenzoi gjithsej 700 mije lek per qente e rruges, para qe nuk dihet shkuan per vaksina apo per fisheke. Ne te njejten kohe bashkia shpenzoi aq para per dekorin e qytetit sa do te kishin mjaftuar per vaksinimin dhe sterilizimin e 5000 qenve te rruges. Duke harruar mbase qe pavaresisht cfare dritash mund t’I vendosesh qytetit, ato nuk e fshehin dot pushtimin e tij nga kopete e qenve qe vijne verdalle neper kazanet e plehrave.

Se treti vijme tek pergjegjesia e publikut,  

dhe ne vecanti te atyre qe e konsiderojne veten kafshedashes. Nderkohe qe ata ankohen per vrasjen e qenve, shume prej tyre blejne qen te shtrenjte neper dyqane kafshesh, ne vend qe te adoptojne nje qen te braktisur.

Jo vetem kaq, por nje pjese e tyre kontribojne ne shtimin e qenve te rruges, duke bere investime te pamenduara ne planin afatgjate.

Ka nje trend vitet e fundit per t’I perdorur qenushet si dhurata, duke mos marre ne konsiderate qe nje qen jeton deri ne 13 vite, dhe nese gjate ketij harku kohor rrethanat sociale ndryshojne, ai mund te perfundoje ne rruge.

Sefundmi, jane te pakte ata qe dhurojne para apo kontribojne me pune vullnetare ne organizatat e mbrojtjes dhe trajtimit te kafsheve, duke bere qe ato te jene te dobpta dhe te mos e kene kapacitetin per ta zgjidhur problemin.

Po cila eshte zgjidhja?

Per zgjidhjen e ketij problemi ne sugjerojme si fillim, qe bashkia ne bashkepunim me Ministrine e Bujqesise dhe policine te krijoje nje linje telefonike, ose te perdore ato ekzistuese, ku qytetaret te telefonojne ne rastet kur ndihen te kercenuar nga qente e rruges.

Se dyti, bashkia te marre masat per administrimin e plehrave ne qytet, duke evituar kazanet e hapur apo pirgjet e plehrave te cilat shpesh terheqin qente e rruges, por edhe kafshe te tjera.

Se treti, bashkia dhe keshilli bashkiak te caktojne gjoba per personat qe braktisin qente, cka behet e mundur nese veterineret do te detyrohen qe te pajisin me chip cdo qen qe shesin. Ky mund te ishte nje shembull I mire qe te nxiste ne hartimin e nje ligji kombetar per kete ceshtje.

Se katerti, bashkia te ndjeke politika me eficente sic jane sterilizimi i qenve, i cili pervec se me metodat tradicionale mund te behet edhe ne menyra shume me ekonomike. Prej disa vitesh laboratoret farmaceutik ne bote kane prodhuar viruse seksualisht te transmetueshme per kafshet, te cilet demtojne pikerisht pjellorine e tyre. Gjithashtu, nje zgjidhje alternative mund te jete edhe identifikimi dhe izolimi i qenve femra vetem gjate periudhes se ciftezimit, duke reduktuar mundesine e riprodhimit te tyre.

Se pesti, parate qe shpenzon per fisheke bashkia t’i coje ne mbeshtetje te qendres se ngritur ne Elbasan per trajtimin e qenve te rruges, duke I dhene zgjidhje ne nivel afatgjate kesaj ceshtjeje.

Se gjashti, shoqatat per mbrojtjen e te drejtave te kafsheve duhet te luajne nje rol me aktiv per te ndergjegjesuar qytetaret qe te adoptojne qente e rruges. Keto fushata mund te jene nderkombetare, sic eshte rasti i shoqatave turke qe arrijne te cojne per adoptim qente e rruges nga Stambolli ne SHBA.

Se fundmi,  qytetaret duhet te marrin pergjegjesite qe vijne me marrjen e nje qeni. Ai eshte nje qenie e gjalle qe jeton per 13 vjet dhe jo nje loder qe mund ta blesh dhe ta hedhesh kur te duash ne rruge. Nese mendon qe rrethanat e tua do te ndryshojne ne 13 vitet e ardhshme, atehere do ishte me mire te blije nje qen loder

Burimet:

• ·       https://www.youtube.com/watch?v=c9oOZmQT6AY
• ·       https://www.youtube.com/watch?v=IqV3mzRr3VA
• ·       http://www.panorama.com.al/foto-nis-masakra-ne-elbasan-qente-endacake-vriten-rrugeve-ne-sy-te-qytetareve/
• ·       https://www.youtube.com/watch?v=OjMkc9lU57I&feature=player_embedded
• ·       https://www.youtube.com/watch?v=w1q_-5QwY_Q
• ·       http://shqiptarja.com/lajm/qeni-kafshon-per-vdekje-58vjecarin-ne-elbasan-nderroi-jete-ne-spital
• ·       http://www.hapur.al/2018/01/16/elbasan-po-conte-mbesen-ne-shkolle-qente-e-rruges-masakrojne-te-moshuaren/
• ·       http://www.abn.al/elbasan-qente-e-rruges-shqetesim-per-qytetaret/
• ·       http://www.botasot.info/shqiperia/468329/qente-e-rruges-jane-kudo-ne-elbasan-rrezik-semundjesh-ngjitese/
• ·       http://www.infoelbasani.al/elbasan-nis-sterilizimi-qenve-te-rruges-celet-qendra-ne-katund-te-ri/
• ·       https://drive.google.com/file/d/0Bx8ljiLYAanuOEc1d1VldU5XVEE/view
• ·       http://arkivi.peshkupauje.com/node/35936
• ·       https://www.youtube.com/watch?v=XZAdtRdF-ak
• ·       https://gazetablic.com/qente-endacak-kafshojne-bashkeshortin-e-gazetares-se-njohur-foto/
• ·       http://www.gazetaexpress.com/lajme/qente-endacake-ambientalistet-ti-marrim-ne-shtepi-sherojne-semundjet-38279/?archive=1
• ·       https://www.mjedisisot.info/index.php/mbetjet/567-bashkia-hapi-qendren-e-sterilizimit-por-qente-po-helmohen-rrugeve
• ·       https://www.mjedisisot.info/index.php/te-tjera/kategori-te-tjera/4104-bashkia-tirane-ulet-numri-i-qenve-endacake-pas-sterilizimit
• ·       https://www.mjedisisot.info/index.php/shendet/1481-kafshimet-nga-qente-e-rruges-pese-persona-ne-dite-paraqiten-tek-infektivi-ne-qsut
• ·       https://www.youtube.com/watch?v=PcSEizRG8S8
• ·       https://www.youtube.com/watch?v=RgXIokcZr2Y
• ·       https://www.youtube.com/watch?v=gQ11f6urLVQ
• ·       https://www.youtube.com/watch?v=Sz1tN15TECo
• ·       http://www.aaanimalcontrol.com/Professional-Trapper/howtogetridofstraydogs.html
• ·       https://www.ft.com/content/da422904-a05a-11e6-86d5-4e36b35c3550
• ·       https://www.oie.int/eng/A_RABIES/presentations_rage/S4-5%20ControlOfDogPopulation_Prof%20Aidaros.pdf
• ·       https://tribune.com.pk/story/1163606/culling-stray-dogs-might-option/
• ·       http://www.wsdindia.org/existance.htm
• ·       https://tieraerztepool.de/fact/en/fakten-ueber-strassenhundepopulationen
• ·       http://www.dailymail.co.uk/news/article-199018/Fewer-stray-dogs-British-streets.html
• ·       http://www.bbc.com/news/uk-34413490
• ·       https://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/haunting-images-lay-bare-britain-s-invisible-stray-dog-problem-9821513.html
• ·       http://animalbehaviorassociates.com/blog/managing-street-dogs-cats-turkey/
• ·       http://www.wideopenpets.com/it-takes-a-village-street-dogs-fed-and-cared-for-with-the-help-of-many/
• ·       http://www.dailymail.co.uk/news/article-4102540/Wrap-pup-warm-Freezing-stray-dogs-streets-Istanbul-given-blankets-volunteers-Turkish-city-hit-cold-snap.html
• ·       https://www.youtube.com/watch?v=GbfhQUPA69Y
• ·       http://www.balkaninsight.com/en/article/albania-and-croatia-believe-laws-will-prevent-animal-cruelty-10-06-2017
• ·       https://www.youcaring.com/animalrescuealbania-980713
• ·       https://www.mjedisisot.info/index.php/shendet/1152-qente-e-rrugeve-ne-tirane
• ·       https://www.mjedisisot.info/index.php/te-tjera/aktiviteti-njerezor/553-shoqeria-civile-mbeshtet-zgjidhjen-e-bashkise-se-tiranes-per-qente-e-rruges
• ·       https://www.mjedisisot.info/index.php/shendet/3126-sterilizimi-i-kafsheve-endacake-shmang-rrezikun-per-infeksione
• ·       https://www.radionz.co.nz/news/country/333196/trojan-female-technique-could-sterilise-pest-populations
• ·       https://www.wired.com/2017/04/nycs-newest-weapon-rats-sterilization/
• ·       http://www.mapo.al/e-pazakonte-ja-si-donin-tja-pushkatonin-qenin-lasgush-poradeci/comment-page-1/
• ·       https://www.petmd.com/dog/wellness/evr_dg_how_long_do_dogs_live