Tema 4 - Ku shkojne parate e ngrohjes se shkollave?

Pogradeci ka me pak se 70 mije banore, 20% e te cileve jetojne nen minimumin jetik. Ne kete qytet ka 5 shkolla fillore, 3 shkolla te mesme dhe 5 kopshte publike.

Nga pikepamja gjeografike, Pogradeci ndodhet ne JugLindje te Shqiperise, dhe ka klime tipike kontinentale, me nje temperature vjetore mesatare 12 grade celcius, dhe nje dimer te ashper.

Gjate dimrit te fundit, kur temperatura shkoi minus 10 grade, nxenesve te shkollave publike, ndryshe nga shoket e tyre ne shkolla private, iu desh te perballen vete me te ftohtin, pasi shume shkolla nuk kane sistem ngrohjeje.

Pervec tortures te patolerueshme, I ftohti ne klase ndikon edhe ne performancen akademike te nxenesve, duke krijuar pasoja afatgjate per ta.

Per te zgjidhur kete ceshtje, nxenesve iu kerkohet te sjellin dru qe t’I djegin ne sobat e klases. Duke e lene menjane per nje cast ceshtjen e kthimit ne nxenesve ne druvare, duam te theksojme se djegia e druve ne klase eshte nje aventure e rrezikshme.

Nje gje e tille eshte e paimagjinueshme ne vendet e zhvilluara, jo vetem per shkak te rrezikut te renies se zjarrit, por edhe prej pasojave te tymit ne shendetin e nxenesve. Studime te ndryshme kane evidentuar se tymi I druve permban kimikate te rrezikshme, te cilat ne planin afatgjate shkaktojne kancer. Nderkohe ne planin afatshkurter keto toksina e veshtiresojne perqendrimin e nxenesit ne mesim, pasi shkaktojne djegie sysh, dhimbje koke, veshtiresi ne frymemarrje dhe pergjumje.

Shtrohet pyetja perse eshte kjo situate ne shkollat e Pogradecit?  

Ngrohja e shkollave eshte pergjegjesi direkte e bashkise. Por, ashtu si edhe ne qytete te tjera te Shqiperise, pergjigja e shkurter per mungesen e ngrohjes ne shkollat publike eshte mungesa e fondeve.

Nderkohe qe mungesa e fondeve eshte nje shqetesim real, nuk duhet harruar se me shume fonde jo domosdoshmerisht e zgjidhin situaten, nese politikat jane te gabuara apo politikanet e korruptuar. Ne kete rast me shume fonde do te thote me shume para te shperdoruara apo te vjedhura.  

Keshtuqe, pervec mungeses se fondeve, situata ne shkollat e Pogradecit eshte shkaktuar edhe nga faktoret e meposhtem.  

Si fillim eshte modeli I qeverisjes si zjarrfikes.   

Ne vitin 2015 Kryeministri Rama, duke prezantuar nje studim nderkombetar per shkollat e gjelberta, premtoi se shkollat do te ndertoheshin me standardet e energjise eficente. Cka do te thote se cdo shkolle ne Shqiperi do te kete nje izolim te mire termik dhe ne to do te instalohen sisteme ngrohje eficente qe perdorin burime si dielli, era dhe uji.

Mirepo premtime te tilla per investime afatgjate, ne politiken Shqiptare mbeten vetem premtime. Dhe kjo vlen si ne nivel kombetar ashtu edhe ne nivel lokal.

Keshtu, pavaresisht se cfare premtohet, shkollat e Pogradecit, edhe kur jane restauruar, nderhyrjet jane perqendruar kryesisht ne riparimin e fasades, bojra dhe zbukurime.

Kjo lloj preference ndaj nderhyrjeve siperfaqesore eshte tipike per politikanet shqiptar, te cilet sillen si zjarrfikes, duke menaxhuar urgjencat e momentit e duke u perpjekur te mbijetojne nga mandati ne mandat. Keshtu, nje kryetar bashkie qe synon te rizgjidhet, do te preferonte te lyente sa me shume shkolla, pasi keshtu puna e tij do te ishte e dukshme dhe e prekshme nga nje komunitet me I madh votuesish.

Nderkohe investime thelbesore si ndertimi I sistemeve te energjise eficente, pervec parave kerkojne kohe per tu ndertuar dhe e japin efektin ne nje kohe me te gjate, duke bere qe me shume mundesi perfitimet politike t’I marre kryetari I ardhshem.

Per ta ilustruar kete mendesi, mjafton te shohesh se Bashkia e Pogradecit eshte ne ngerc pasi ka trasheguar nje borxh 20fishin e buxhetit vjetor. Kjo pasi kryetaret e meparshem ne vend qe te benin investime, kane shpenzuar pertej mundesive te buxhetit duke u perpjekur te kenaqin momentalisht elektoratin e tyre, pa menduar per zhvillimin afatgjate te qytetit.

Nderkohe qe institucionet, te cilat jetojne me gjate se politikanet, jane teper te dobta per te frenuar preferencat dhe interesat e kryetarit. Duke e lene qytetin ne meshiren e politikaneve.

Se dyti, drejtuesit e korruptuar mund te perfitojne nga nje situate e tille.

Ne vitin 2017 bashkia e Pogradecit prokuroi rreth 100 mije $ lende djegese per ngrohjen e shkollave te qytetit. Nga nje llogari e thjeshte I bie qe gjate muajve te dimrit cdo shkolle e Pogradecit shpenzon 7000$ per tu ngrohur. Mirepo, megjithese nje shume e tille mjafton per te ngrohur shkollat ne Britani, ne Pogradec nxenesit raportojne se kaldaja ndizet vetem dy ore ne dite. Pa harruar ketu qe nje pjese e nxenesve kontribojne duke sjellur dru nga Shtepia.  

E nderkohe qe Bashkia nuk kishte para mjaftueshem per te ngrohur shkollat, nje tender i saj ofronte 60 mije $ vetem per procesin e prerjes se druve, duke I ofruar private pemet dhe transportin. Nje shpenzim I ekzagjeruar ky, po te mendosh se me keto fonde bashkia mund te kishte blere vete 10 sharra elektrike, dhe me parate e kursyera te blinte 2000 meter kub dru shtese per shkollat.  

Mirepo, nuk perjashtohet mundesia qe nje situate e tille te jete e nxitur jo aq nga llogarite e gabuara se sa nga  qellimi per te abuzuar me fondet publike. Nese ky eshte qellimi, atehere ngrohja me dru ofron nje avantazh per abuzuesit, pasi eshte veshtire te vertetohet ne retrospektive se sa dru jane prere apo djegur. Duke e bere keshtu me te lehte abuzimin ne kete skeme, se sa ne rastet alternative si ngrohja me energji elektrike, e cila kontrollohet permes matesave.

Nuk duhet harruar se nje skeme e shkujdesur, ku raportoheshin punime fiktive neper shkolla, te cilat ishin lehtesisht te verifikueshme, u zbulua para disa vitesh nga KLSH, duke cuar per ndjekje penale drejtuesit e meparshem te bashkise.

Pra, ngrohja me dru mund te mos jete skema me e shendetshme per femijet, dhe madje mund te mos jete as efektive per t’I ngrohur ata gjate dimrit, por disa funksionare mund ta preferojne nga kjo skeme, pikerisht sepse krijon hapesira per abuzim me fondet publike pa lene gjurme.

Se treti, komuniteti i prinderve eshte shume I dobet per te ngritur zerin.  

Ne kete histori fitojne te gjithe pervec nxenesve dhe prinderve te tyre. Keshtuqe lind natyrshem pyetja, po ata perse nuk ndihen?

Sigurisht qe asnje prind nuk do te donte ta linte femijen ne kushte te tilla, por prinderit ne Shqiperi jane te paorganizuar neper Shoqata apo forume. Nderkohe qe probleme si ngrohja, jane ceshtje qe kerkojne reagim te koordinuar dhe nuk mund te zgjidhen nga nje prind i vetem.

Gjithashtu, nje studim I para dy viteve evidentonte se nxenesit dhe prinderit kane frike te ankohen per problemet e shkolles, pasi I druhen hakmarrjes nga mesuesit dhe Drejtori I shkolles. Per pasoje ata preferojne me mire te cojne dru ne shkolle, se sa te pyesin se ku shkojne parate e ngrohjes.

Nga ana tjeter, mos zbatimi I ligjit te ri te arsimit parauniversitar, I ka lene prinderit teper te pafuqishem ne administrimin e shkolles. Nese prinderit do te ishin pjese aktive e bordit te shkolles (sic e kerkon ligji), ata mund te ushtronin kontroll dhe presion mbi bashkine qe nuk permbush detyrat e saj.

Por ne kushtet ku jemi bashkia ka perballe vetem drejtorin e shkolles, zyra e te cilit eshte e ngrohte ne ditet e ftohta te dimrit.

Cila eshte zgjidhja:

·       Se pari, prinderit te shfrytezojne bordin e shkolles dhe keshillat e prinderve per tu organizuar dhe per te kerkuar llogari se ku shkojne fondet per ngrohjen. Ata duhet te kuptojne se kjo gjendje po demton shendetin dhe zhvillimin e femijeve. Dhe nese ata te paret nuk ngrihen per te mbrojtur femijet e tyre, kush tjeter do ta beje?  

·       Gjithashtu, cdo vit prinderit japin kontribute ne shkolle per ceshtje si perdet, lyerja e klases apo dhurata per mesuesit. Do te ishte mire qe keto para te mblidhen ne krijimin e nje fondi per te investuar ne izolimin termik te klasave, duke I bere ato te ngroha ne dimer dhe te fresketa ne vere.

·       Se fundmi, mendojme se kryetari i bashkise duhet te krijoje nje model te ri politik, duke ndermarre investime afatgjata e duke ndertuar sisteme eficente ngrohjeje te shkollave. Heqja dore nga politika siperfaqesore e lyerjes se shkolles dhe nga praktika e rrezikshme e djegies se druve ne klase, nese I shpjegohen publikut, kane potencialin te jene shume me te sukseshme politikisht se sa politikat aktuale.

Publikime

·       http://openprocurement.al/sq/tender/view/id/98

·       http://openprocurement.al/en/tender/view/id/11088

·       http://www.tiranapost.al/bashkia-pogradec-shkel-ligjin-shpall-tenderin-per-prerjen-e-pyjeve-paguajme-dhe-kostot-e-transportit/

·       http://openprocurement.al/en/tender/view/id/8238

Media:

https://www.rilindjashqiptare.net/single-post/2018/01/10/Nx%C3%ABn%C3%ABsit-m%C3%ABsojn%C3%AB-n%C3%AB-kushte-%C3%A7njer%C3%ABzore-n%C3%AB-Pogradec-u-rrezikohet-jeta-nga-shkolla-e-prishur

http://www.gazetadita.al/kur-do-kemi-me-ne-fund-ngrohje-ne-klasa/

http://time.ikub.al/16-12-14-Gjimnazi-qe-kushtoi-dy-milione-euro-pa-ngrohje-nxenesit-protestojne-video-/Pogradec-rikonstruksioni-i-shkolles-pengon-mesimin.aspx

http://arkiva.ata.gov.al:8080/pogradec-sistemi-i-ngrohjes-ne-institucionet-arsimore-funksional/

http://sot7.al/?p=2485

http://www.oranews.tv/article/sistemi-i-ngrohjes-ne-shkolla-problematike-ne-te-gjithe-vendin

http://illyriapress.com/verdheza-autoritetet-maqedonase-marrin-masa-te-rrepta-dezinfektimi/

https://www.youtube.com/watch?v=FO55WIIpfsk

http://www.lirenti.com/threads/1464-Verdheza-infekton-nxenesit

https://www.youtube.com/watch?v=mzGm6-ywpQA

Studime

https://www.xcelenergy.com/staticfiles/xe/Marketing/Managing-Energy-Costs-Schools.pdf

https://www.nrel.gov/docs/fy02osti/31607.pdf

https://www.telegraph.co.uk/education/educationnews/8253535/State-schools-wasting-up-to-1m-each-every-year.html

https://fortress.wa.gov/ecy/publications/documents/91br023.pdf

https://www.epa.gov/burnwise/wood-smoke-and-your-health

https://journal.chestnet.org/article/S0012-3692(16)57011-1/fulltext
https://www.epa.gov/burnwise/wood-smoke-and-your-health

http://www.balkaneu.com/green-schools-innovative-project-time-albania/

https://asunow.asu.edu/content/asu-report-outlines-green-schools-plan-albania